Kastelen langs de grens – Alentejo

Een route langs kloeke burchten en onneembare vestingen

Als kind van de Friese prairie is een reis door de Alentejo in het zuiden van Portugal voor mij als thuiskomen. Hier dwaal ik door een eindeloos, uitgestrekt landschap met een weidse hemel en piepkleine dorpjes aan de horizon. Door de stille velden met vogels boven mijn hoofd. Hier is het leven langzamer, de ruimte eindeloos, de tradities voelbaar. Hier, in dit oude land is geschiedenis tastbaar in weergaloze monumenten en kloeke burchten.

Ik neem je mee op pad langs de onneembare vestingen aan de grens in het noorden van de Alentejo.

Het woeste westen, het lege midden en het hoge noorden

Qua landschappen kun je de Alentejo opknippen in drie stukken. In het westen vind je de prachtige en woeste Costa Vicentina met niets anders dan natuur, verlaten baaitjes, ruige rotsen, wandelpaden en een klein vissersdorpje hier en daar. Hier geen hoogbouw en geen waterpretparken. Hier is niks te halen voor hen die reuring en vermaak zoeken.

In het lege midden van de Alentejo wacht een glooiend landschap bezaaid met olijfbomen en steeneiken en een uitbundig bloemenkleed in het voorjaar. Hier tronen drie parels van steden. Évora, de hoofdstad van de Alentejo, ook wel ‘de Witte Dame’, genoemd, met haar fraai intacte Middeleeuwse stadscentrum. Historisch Beja, met aandoenlijk vervallen monumenten en kleurrijke azulejos. En, in het diepe zuiden, het trotse Mértola aan de Guadiana rivier met haar rijke Joodse en Moorse verleden.

Het noorden van de Alentejo biedt weer een heel ander panorama. Hier, de de ‘Alto Alentejo’ vind je een prachtig, afwisselend landschap met bergen en rivieren en het natuurpark Serra de São Mamede, paradijs voor wandelaars. Dit is ook de streek met een van de mooiste kastelen van het land, dat van koning Dom Dinis.

Ardanza brengt je naar de Alentejo!

Lees alles over onze individuele Fly Drive rondreis door de Alentejo

De oude vestingen in het bergachtige noorden van de Alentejo

Waar er in mijn ‘heitelân’ Friesland aan de kust ooit hoge terpen werden opgeworpen om bewoners te beschermen tegen overstromingen, werden er aan de grens van de Alentejo talloze burchten op de heuvels gebouwd om dorpelingen te beschermen tegen indringers uit Spanje. Aan de rand van de Alentejo zijn de bergen het hoogst en is de geschiedenis van het oude land het meest voelbaar. Hier, in het noordoosten, langs de grens met Spanje, vind je een aaneenschakeling van prachtige vestingstadjes, sommige op een onmogelijke hoogte, de meeste met een wirwar aan kronkelstraatjes en allen met een rijke geschiedenis.

Vestingen en forten hebben in de geschiedenis van Portugal een fundamentele rol gespeeld. Zelfs lang voordat Portugal een onafhankelijk land werd. Het was Koning Dom Dinis die in de 13e en 14e eeuw kastelen liet bouwen van het uiterste noorden van Portugal tot aan de monding van de Guadiana rivier in de Algarve. De grens van Portugal is vanaf dat moment nooit meer wezenlijk veranderd, waardoor dit een van de oudste, oorspronkelijke grenzen in Europa is. *De geschiedenis van Portugal begint officieel in 1143 als onafhankelijke natie. Het Verdrag van Zamora op 5 oktober 1143 erkende de Portugese onafhankelijkheid van het Koninkrijk León.

Route langs de kastelen in het oosten van de Alentejo

Deze route brengt je van kasteel naar kasteel, van wachttoren naar wachttoren en van vesting naar vesting. Van Castelo de Vide naar Marvão, naar Portalegre, Elvas en Monsaraz. Onderweg kun je mooie wandelingen in de omgeving maken en genieten van gastronomische specialiteiten van de Alentejo zoals ‘sopa de caçao’, ‘porco alentejano’, ‘migas’, ‘açorda à alentejana’, vergezeld door de voortreffelijke wijnen van deze regio.

1. Castelo de Vide

Helemaal in het noordoosten van de Alentejo ligt de historische vesting Castelo de Vide, op 600 meter hoogte aan de rand van het natuurpark São Mamede. Wanneer je aan komt rijden krijg je een perfect beeld van de structuur van de vestingdorpen van de Alto Alentejo. Strategisch gelegen op een hoge heuvel waakt een kasteel over de horizon, binnen de stadsmuren liggen de oudste wijken. De latere wijken er omheen gedrapeerd. Castelo de Vide is een prettig stadje. Je kunt hier heerlijk door de kronkelige smalle straatjes dwalen.

Door de Joodse wijk, die je terugbrengt naar de 13e eeuw, tot aan de 16e eeuwse marmeren Fonte da Villa, met haar kristalheldere water, een van de vele bronnen die je hier kunt vinden. Naast het kasteel zelf zijn de restanten van de kerk van Nossa Sra. da Alegria binnen de kasteelmuren en de majestueuze hoofdkerk van Santa María da Devesa op het Plaza de Don Pedro V een bezoek waard.

Wandeltip! Voor zicht op Castelo de Vide in al haar pracht en praal, en mits in het bezit van fitte kuiten, kun je de lange stenen trap beklimmen naar de hermitage van Nossa Senhora da Penha uit de 16e eeuw. Een circulaire, goed gemarkeerde wandeling van 2 a 3 uur brengt je er vanuit het stadje.

Eettip: A Confraria: Vanbuiten een onopvallend eettentje, maar gezellig ingericht en met fijne gerechten. De stoofschotel met haas is likkebaardend lekker. Er is ook een winkeltje met lokale producten, waaronder heerlijke kazen. Rua de Santa Maria de Baixo 10 Tel: +351 916 603 652

2. Marvão

Marvão is letterlijk een van de hoogtepunten van de Portugese Alentejo. Dit is echt is een heel erg mooi stadje, als een adelaarsnest gelegen op een hoge berg, met een kasteel dat aan de steile rotsen is vastgegroeid en stadmuren die de hele vesting omringen, perfect beschut van buitenaf. De naam Marvão komt van de Soefi Ibn Marwan al-Jil’liqui, volgens bronnen bekend als ‘De Galiciër’, die in opstand kwam tegen Córdoba en zich vestigde in het kasteel van dit stadje.

Om Marvão te bezoeken moet je de auto buiten de vesting parkeren en te voet verder gaan. Door de poort van het fort kom je langs de ‘Igreja de Santa Maria’ (nu het gemeentemuseum). In de smalle straatjes met de traditionele Alentejo architectuur zijn huizen versierd met gotische bogen, manuelijnse ramen en gietijzeren veranda’s. Het kasteel van Marvão is open voor bezoek en een aanrader. In het fort kun je over de kasteelmuren lopen en uitkijken vanaf de donjon uit de 12e eeuw met haar Romaanse portaal, omgeven door verschillende bastions. Vanaf hier kun volgens een volksgezegde, “de vogels van boven bekijken” en in de verte het silhouet van Castelo de Vide ontwaren.

Wandeltip: Vanuit Portagem kun je een prachtige circulaire wandeling van ongeveer 9 km. maken naar Marvao, de PR1. Onderweg is uiteraard het nodige hoogteverschil! De route begint in Portagem bij het openluchtzwembad in de Rio Sever. Via een middeleeuwse klinkerweg gaat de route omhoog door een kurkeik- en kastanjewoud. Langs de kerk en het klooster van Nossa Senhora de Estrela tot Marvão bovenop de berg. Nadat je bent bijgekomen van de klim gaat de route verder over antieke geplaveide wegen naar Abegoa en vandaar uit tussen kurkeiken en granietblokken terug naar Portagem. Het laagste punt is 511 meter, het hoogste 851 meter.

Eettip: Aan de rivier de Sever, net over de brug, ligt het gelijknamige restaurant met een heerlijk groot buitenterras. Perfecte stop voor een uitstekende lunch. Restaurante Sever, Estrada do Rio Sever, Portagem. Tel: +351 245 993 192

3. Portalegre

Portalegre is een prima uitvalsbasis om het natuurpark Serra de São Mamede te verkennen. Het is omringd door prachtige bergketens en elke bocht in de weg biedt een nieuw fraai uitzicht. Deze stad is rijk geworden in de 16e en 17e eeuw, dankzij de productie van zijde en wandtapijten. In deze charmante, wit met okerkleurige studentenstad kom je maar weinig buitenlandse toeristen tegen. Binnen haar stadsmuren liggen prachtige, verbleekte barokke herenhuizen – overblijfselen uit de hoogtijdagen van de stad. Een van de belangrijkste attracties hier is het Tapijtmuseum Guy Fino met een imponerende, kleurrijke collectie, deze mag je niet missen!

Natuurlijk is er ook een kasteel. Het werd gebouwd door Dom Dinis in 1290 en bevindt zich op een strategisch punt in het hoogste deel van de stad. Naast de restanten van de kasteelmuren zijn er drie gerestaureerde torens overgebleven. Vanaf hier heb je het beste uitzicht over Portalegre. Een omstreden renovatieproject heeft 20 jaar geleden geresulteerd in een houten constructie die de torens met de kasteelmuren verbindt. Je vindt het prachtig of spuuglelijk. Een andere bezienswaardigheid is de indrukwekkende Sé, de 16e-eeuwse Kathedraal van Santa Maria a Grande, die monumentaal in het centrum van de stad troont. In de sacristie vind je prachtige azulejos. Er is ook een romantische botanische tuin, de ‘Jardim da Corredoura’.

Eettip: Bestempeld als veruit het beste restaurant in de wijde omgeving is, op 5 km van Portalegre, ‘Tomba Lobos’ van chefkok Jose Júlio Vintém. Rua 19 de Junho, nº2, Portalegre, Portugal. Tel: +351 245 906 111.

4. Elvas

Elvas ligt op slechts 20 km van de grens met de Extremadura in Spanje en is een van de weinige steden in Europa die erin geslaagd is om een groot deel van haar middeleeuwse muren en al haar bastions te behouden. De stad werd in 1229 heroverd op de Moren na 500 jaar van redelijk vreedzame overheersing. In de eeuwen daarna is zij echter stelselmatig aangevallen door de Spanjaarden, maar het is hen nooit gelukt door de machtige verdedigingswerken heen te breken. Elvas is de stad met de grootste concentratie vestingwerken in Europa en staat op de Werelderfgoedlijst van UNESCO.

De imponerende forten op de twee heuvels die de stad beschutten, Santa Luzía en Nossa Senhora da Graça, werden gebouwd tussen de 17e en 19e eeuw en maken van Elvas een bezienswaardigheid bij uitstek. Hoewel niet een van de best bewaarde in de regio, heeft Elvas ook haar eigen kasteel, maar als je niet veel tijd hebt, kun je die beter besteden aan een wandeling door de smalle, bochtige straatjes. Door de poorten van de oude citadel kuieren en de ‘pelourinho’ bekijken – de kunstig gegraveerde en onschuldig ogende pilaar waaraan mensen werden opgehangen – En vooral de omgeving bewonderen.

Het aquaduct van Amoreira, gebouwd tussen de 15e en 16e eeuw om de vesting van water te voorzien is met haar 31 meter hoogte, 843 bogen en een lengte van 8,5 kilometer het grootse van het Iberisch Schiereiland. En daarnaast ligt het zeer indrukwekkende Forte da Graça uit de 18e eeuw, het grootste bastion ter wereld.

Eettip: In het historische centrum vind je ‘Adega Regional’, een gezellig, bodega-achtig restaurant waar lokale gerechten geserveerd worden met moderne twist. R. de João Casqueiro 23. Tel: +351 969 451 566 Let op: Parkeren in de stad zelf is een lastige opgave. Beter zet je de huurauto buiten de stad of net binnen de ‘Portas de Olivença’

5. Monsaraz

Het piepkleine Monsaraz, op een uurtje rijden ten zuiden van Elvas, torent hoog boven het omringende platteland uit. Het is een snoepig dorpje met een stoer kasteel op de rand van de rots met een prachtig uitzicht over het meer van Alqueva en de olijfbomen die over het landschap zijn uitgestrooid. De smalle straatjes in Monsaraz worden geflankeerd door oneffen ommuurde, witgekalkte huisjes. Monsaraz, dat al lang voor de komst van de Moren in de 8e eeuw werd bewoond, werd in 1167 heroverd door de Christenen onder ‘Giraldo sem Pavor’ – Gerard de onverschrokkene – en vervolgens geschonken aan de Tempeliers als dank voor hun hulp.

Het kasteel werd in de 13e eeuw gebouwd, een van Dom Dini’s verdedigingsforten langs de grens. Bootje varen, theetje drinken en sterren kijken Het indrukwekkende stuwmeer van Alqueva, het grootste kunstmatige meer van Europa, heeft rivierstrandjes, wandelvlonders en jachthavens. Je kunt hier bootje varen met een van de vaartuigen van kapitein Tiago, die ook een restaurant heeft, Sem Fim. Dit gebied is door Unesco uitgeroepen als ‘Dark Sky Reserve’. Nergens is de nachthemel zó donker, zó diepfluweel en zó flonkerend. Je kunt haar bewonderen vanuit het Dark Sky Alqueva Observatorium.

Ardanza brengt je naar de Alentejo!

In onze tiptop verzorgde 15 daagse Fly&Drive rondreis door de Alentejo ontdekt u vanuit 4 heerlijke verblijven alle schatten van ‘Het land achter de Taag’. De vluchten zijn met KLM of Transavia naar Lissabon en deze reis kan uiteraard verlengd worden met een verblijf in deze verrukkelijke stad. 

Lees alles over onze individuele Fly Drive rondreis door de Alentejo