Het wilde noorden van Castilla y León

Montaña Palentina, Sprookjesbossen en gletsjerdalen

Het is alweer heel wat jaren geleden dat ik voor het eerst in Castilla y León was maar ik weet het nog heel goed. Ik reisde met de bus van Madrid richting Burgos en was niet bar onder de indruk van het landschap in het hart van deze regio. Wat een uitgestrekte vlakte. Oneindig laagland. Tot aan de horizon plat. Het leek Friesland, wel, maar dan véél groter, en zonder de meren… Saai.

Weg van de snelweg: Kastelen, wijngaarden en ooievaarsnesten

Maar dat lijkt alleen maar zo vanaf de snelweg. Want sla je af naar een landweggetje dan kan die je zomaar door een lieflijk glooiend landschap naar een indrukwekkend kasteel op een heuveltop leiden. Een van de bijna honderd ‘Castillos’ waar deze regio naar genoemd is. Of naar een wijngaard. Van de beroemde Toro wijnen, of de Rueda, Bierzo of de Ribero del Duero. Of een klein middeleeuws dorpje waar de kerk immer getooid is met een ooievaarsnest.

Schatten aan de grens van Castilla y León: wolven, bronstige herten en een lieflijk kerkje in een rots

Castilla y León is een enorm uitgestrekte regio. Het heeft een oppervlakte van 94.226 km² en is de grootste van de zeventien autonome regio’s van Spanje. (Ter vergelijk, Nederland is 41.543 km²groot, België 30.688 km²). Castilla y León heeft een indrukwekkende hoeveelheid natuur- en cultuurschatten. Die natuurlijke juwelen hebben zich een klein beetje verstopt aan de randen. Je moet dus eerst de wijdse vlakte oversteken om ze te ontdekken.

En dat deed ik. Naar het uiterste noorden van Castilla y León: het natuurpark Montaña Palentina in de regio Palencia.

Montaña Palentina, ruig, leeg en wonderschoon

Ik woon al 15 jaar in Spanje maar verbaas mij nog altijd over de enorme diversiteit in de landschappen op het Iberisch Schiereiland. Dit berggebied is ook weer een complete verrassing. Ik liep er door sprookjesbossen, hoorde bij zonsondergang bronstige herten, bezocht gletsjerdalen waar wolven wonen en ontdekte een wonderschoon kerkje wat in zijn geheel uit een rots is gehakt. (de foto hieronder).

Hoogste concentratie Romaanse architectuur in Europa

Het landschap hier is prachtig, open en leeg en wild, met bergtoppen tot 2.525 meter, watervallen, grotten, oerbossen en een enorme rijkdom aan Romaanse monumenten, kerken, kloosters en ‘ermitas’. Hier vind je de hoogste concentratie van Romaanse architectuur in heel Europa. Dit gebied is van oudsher bewoond geweest maar liep langzaam leeg, wat deels het behoud is geweest van tradities en het natuurschoon.

Montaña Palentina, het natuurschoon

Montaña Palentina is een natuurpark van meer dan 100.000 hectare in de provincie Palencia in het uiterste noorden van Castilla y León. Het ligt in het centrum van de ‘Cordillera Cantábrica’. Het Cantabrische gebergte is de meest westelijke bergketen van Europa en is bijna 480 kilometer lang en ongeveer 100 kilometer breed. De Montaña Palentina schurkt haar grijze hellingen en toppen tegen die van haar beroemde en populaire broers in de noordelijker gelegen Picos de Europa en wentelt zich in  de afwezigheid van massatoerisme.

Hoge toppen: Peña Prieta, Curavacas en Pico Fuentes Carrionas

Haar ligging, tussen de laagvlakte van Castillië en de Golf van Biskaje maakt Montaña Palentina een van de meest biodiverse gebieden van Europa. Dankzij de lange isolatie van het gebied en de uitzonderlijke geologie is hier een unieke flora en fauna te vinden. De rivieren de Carrion en de Pisuerga hebben diepe kloven en dalen in het karstgebergte uitgesneden. In dit natuurpark liggen de hoogste toppen van het Cantabrische gebergte buiten die van de Picos de Europa, met meer dan 2.500 meter: de Peña Prieta, Curavacas en Pico Fuentes Carrionas.

Unieke planten en dieren (met moeilijke namen)

In het hoge, grijze Curavacas massief vind je unieke alpenplanten zoals ‘Spergula viscosa’, ‘Primula pedemontana’ en alpenleeuwenbek. Alpine vogels die hier leven zijn de endemische Alpenmus; de kleurrijke Rotskruiper en Alpenkauw. In de Fuentes Carrionas bergen ligt op 2.200 meter hoogte een fraaie lagune met dezelfde naam. Hier ligt  de bron (fuente) van de rivier de Carrion. Er zijn meerdere gemarkeerde wandelpaden uitgezet. Op deze hoogte groeien interessante planten zoals Veronica alpina (Alpine ereprijs), Ranunculus parnassifolius, rotsjasmijn en Armeria cantabrica. In de gletsjermeren kun je de Alpenwatersalamander tegenkomen. 

Wilde paarden, wolven, beren en gemzen

Wij zagen net ten zuiden van de Curavacas piek grote groepen Cantabrische gemzen terwijl we op zoek waren naar de wolf en de bruine beer. Boven ons hoofd cirkelden gieren en overal om ons heen klonk de diepe, lange bronstroep van herten. ‘La Berrea’ in het Spaans. In de verte, aan de horizon ontwaarden we een grote kudde Hispano-Breton paarden, de robuuste paarden, tot voor kort een bedreigde soort, die in deze onherbergzame oorden gefokt worden, voornamelijk voor het vlees, wat naar Frankrijk en Italië gaat.

Het ruige, lege landschap is een ideale habitat voor wolven, waarvan hier een stabiele populatie leeft, vertelde onze gids Tino. Wolven zijn alert en altijd op hun qui-vive, ze houden van een open landschap met lage struiken, zodat ze goed zicht op de omgeving hebben.

Fretten- en boommarters, vossen en wilde katten

Begeleid door onze gids maakten we wandelingen in een imponerend beuken- en hulstbos, een oerbos met een enorme diversiteit aan flora en fauna. Langs beekjes groeiden hoge varens en de woudreuzen droegen meterslange baardmossen. De aanwezigheid van ‘eiken longkruid’ – ‘Lobo Pulmonaria’ is een indicator van een heel gezond ecosysteem.

We zagen sporen van wilde katten en vossen en leerden het verschil tussen de keutels van boommarters en fretten door er van heel dichtbij aan te ruiken. Bij een fruitachtige bouquet betreft het een boommarter en bij een vissig aroma is het een fret… 

De Pyrenese desman

Een heel merkwaardig dier wat hier in de Montaña Palentina leeft is de bedreigde desman, een molachtig zoogdier wat niet onder de grond maar in en bij water leeft*. Hij kan 15 cm lang worden en ziet uit als een grote rat met een hele lange neus.

*De Pyrenese desman behoort samen met de Russische desman tot de onderfamilie Desmaninae, de desmans. Deze groep onderscheidt zich van de andere mollen doordat zij niet ondergronds leven, maar in het water.

Bomen (en gidsen) knuffelen

Ik heb hier een 800 jaar oude beuk en de fluweelzachte basten van bejaarde hulstbomen geknuffeld. (En onze ontzettend grappige en wijze gids Tino, één van de pioniers op het gebied van Ecotoerisme in heel Spanje).

Vier wandeltips in de Montaña Palentina

1. Roblón de Estalaya – wandeling naar een 600 jaar oude eik Een van de meest populaire activiteiten in dit gebied is een wandeling naar ‘Abuelo’ (Opa): Roblón de Estalaya, een wintereik van naar schatting 600 jaar oud die is opgenomen in de catalogus van bijzondere plantensoorten van Castilla y León. Er gaat een prima gemarkeerd pad van ongeveer 5 km door het beuken – en eikenbos naar deze door de tijd getekende en de bliksem gehavende woudreus vanuit Herreruela de Castillería. NB: ga door de week, dat scheelt een hoop drukte! 
2. Een andere prachtige wandeling van ongeveer 2 uur heen en terug is die naar de Cascada de arroyo Mazobre – de Mazobre waterval, vooral in het voorjaar, na de regens, een imponerende waterval van ongeveer 12 meter hoog. Het is een klimmetje van ongeveer 250 meter. 
3. Cueva del Cobre is de grot waar de rivier de Pisuerga ontspringt, ook hier is een gemarkeerd wandelpad naar toe, die prima te doen is voor de hele familie! Het vertrekpunt is bij het kleine bergdorpje Santa Maria la Redondo.
4. Een spectaculaire wandeling is de Peña Prieta van ongeveer 20 kilometer. Hiervoor moet je wel echt een dag uittrekken want al met al is dit ongeveer 7 uur lopen….De wandeling schijnt niet al te zwaar te zijn, (vertelde onze gids..) 

Montaña Palentina, de Romaanse Schatten

Bijna een duizend jaar geleden was het noorden van Palencia een belangrijke locatie voor uit Europa meegebrachte Romaanse kunst. De Camino de Santiago, die de diverse koninkrijken in Europa met elkaar verbond, maakte van dit gebied een centrum van verspreiding van deze religie en haar bouwkunst. Alle dorpen wilden hun eigen kerk hebben en niet voor elkaar onderdoen. Eeuwen gaan voorbij en de Montaña Palentina raakt in de vergetelheid en een isolement.

Vanaf de dertiende eeuw ontstaat in verschillende delen van het Iberisch schiereiland een nieuwe architectonische stroming, de gotiek, maar deze is hier slechts minimaal te vinden. Wel honderdtwintig perfect bewaarde Romaanse kerken, ontelbare ‘ermitas’ en imponerende kloosters, de hoogste concentratie Romaanse architectuur in Europa en een van de best bewaarde.

Geoparque las Loras

In mijn volgende blog neem ik je mee naar de mooiste kerkjes en kloosters in deze regio en vertel ik je meer over het Geoparque Las Loras, een interessant landschap met kalkstenen kliffen, waar gesteentelagen van 218 miljoen jaar een deel van de geschiedenis van de aarde onthullen. Dit is een beschermd gebied voor vogels. Een opmerkelijke hoeveelheid rotsvogels en roofvogels broeden en nestelen in dit gebied: vale gier, steenarend, slechtvalk, zwarte wouw, blauwe kiekendief, roodstaart rotslijster, roodsnavelkoning.

Ardanza brengt je naar Montaña Palentina in haar Rondreis Het Groene Spanje
(vanuit Potes in de Picos de Europa in Cantabrie is dit een uurtje rijden. Of verleng de reis met een verblijf in León)

Met dank aan:
het Spaans Verkeersbureau
Esther en Loreto van Castilla y león es Vida
Toño van Buteo.es
Tino van Dos Aves