Voorjaar in de dehesa, de savanne van Spanje

Als dochter van de vlakke Friese prairie voel ik me mateloos aangetrokken tot de dehesa. Het lege, uitgestrekte, glooiende weidelandschap met losjes rondgestrooide wilde olijfbomen, kurkeiken en kastanjebomen. Met vredig grazende kluitjes schapen en scharrelende zwarte varkentjes. Met de wijde hemel en zeeën van boomkruinen maar vooral ook enorme grasvlakten. Goudgeel in de zomer maar in het voorjaar één bonte bloemenpracht.

De zeven mooiste dehesas in Spanje en Portugal

Dehesas vind je in de regio’s van Spanje en Portugal met een mediterraan klimaat. Tot wel vijf miljoen hectare alleen al in Spanje. Je vindt ze in Extremadura, Andalusië en Castilla-La Mancha, maar dus ook in de Alentejo in Portugal.

Foto: Monte do Peral, Alentejo

Allereerst: wat is een dehesa?

Het Woordenboek vertelt dat dehesas “omheinde gronden, meestal bestemd voor beweiding”, zijn, maar zo’n schrale uitleg is toch ietwat teleurstellend voor een van de meest representatieve ecosystemen van het midden en zuiden van het Iberisch schiereiland en een die het duidelijkste de vruchtbare samenwerking tussen mens en natuur weergeeft.

Veel poëtischer zou zijn te zeggen dat Onze Lieve Heer het mediterrane woud heeft geschapen en dat de mens het vervolgens in een dehesa heeft omgevormd. De dehesa, het half-open weidelandschap is een van de meest unieke ecosystemen van het Iberisch schiereiland. Een wisselwerking tussen mens en natuur waarbij de laatste nu eens niet de verliezer is. 

Zes dehesas in Spanje en eentje in Portugal.

Hieronder zie je een overzicht van de uitgestrekte half-open weidelandschappen van Midden en Zuid Spanje en Portugal, van de Extremadura tot de Alentejo, Voor op je reis-verlangslijstje!

Foto: Marjolein Boom

1. Dehesa van Sierra Morena (Cordoba, Jaen en Sevilla – Andalusië)

De Sierra Morena is de bergachtige barrière tussen de Extremadura en Castillië la Mancha en Andalusië waarin door het uitdunnen van struikgewas en het kappen van het mediterraan bos grote weidelandschappen zijn ontstaan rond Sierra Madrona en in de eindeloze vlakten van de vallei van Alcudia. De Sierra de Andújar, in Jaén, is een park met een immense rijkdom aan herten, damherten en everzwijnen waar ook lynxen leven.

De dehesas van Los Pedroches, in Córdoba en het natuurpark Sierra Norte de Sevilla zijn de mooiste dehesas in het noorden van Andalusië, in het voorjaar een feest voor de zintuigen! Naast het half-open weide landschap van de Dehesa zijn er uitgestrekte bossen en grijze rotsen meer naar het noorden

Ardanza brengt je naar de Sierra Norte tijdens haar Natuur rondreis Andalusië!

Foto: Sierra Norte

2. De dehesa van Monfragüe (Cáceres – Extremadura)

Iets soortgelijks als in de Sierra Morena gebeurde er ook in Monfragüe, een van de ecologisch waardevolste parken van de Extremadura, waar de bosbouw-ingenieurs van het Franco-regime duizenden hectaren dicht woud van grondeiken, steeneiken, aardbeibomen, kornoeljes, wilde olijfbomen, meidoorns en eiken ontmantelden om er… eucalyptus aan te planten! Gelukkig slaagden sociale en milieudruk erin de vernietiging een halt toe te roepen en 18.000 hectare te redden van plundering en te beschermen in de vorm van een natuurpark van ongeveer dertig kilometer lang, parallel aan de rivier de Taag, tussen de Salto del Gitano en de stad Casas de Miravete.

Een overblijfsel van het oorspronkelijke mediterraan woud is bewaard gebleven op de noordelijke helling van de Sierra de las Corchuelas.  Monfragüe is een ‘must’ voor iedereen die naar de Extremadura op reis gaat vanwege haar vogelrijkdom. Een toevluchtsoord voor Iberische lynx en Spaanse keizerarend. In Monfragüe leeft de grootste populatie monniksgieren ter wereld.

Ardanza brengt je naar het Monfragüe Nationaal Park tijden de Fly&Drive Extremadura!

Foto: www.birdingthestrait.com

3. De dehesas van Salamanca en Cáceres op de la Ruta de la Plata (Zilverroute)

De oude Romeinse weg nummer XXIV, ‘Iter ad Emerita Asturicam’, oftewel tussen Mérida en Astorga, bekend als Vía de la Plata, is een van de fraaiste historische routes over het schiereiland. Je kunt deze route met je auto, te voet of met de fiets volgen langs de oude N-630 of de moderne A-66 autoweg door de gele pijlen te volgen die naar Compostela leiden (deze route is een van de Caminos naar Santiago).

Het traject van Cáceres en de Béjar pas, die grens tussen de provincies Cáceres en Salamanca vormt, is in het voorjaar een feest voor de zintuigen. De wildste en allermooiste weide van Extremadura! Een eindeloos golvend gebied van zacht grasland overkoepeld door duizenden steeneiken. Na de Béjar bergpas, ben je in een andere provincie maar in hetzelfde landschap. De dehesa loopt nog vele kilometers door de provincie Salamanca, waar koeien van het autochtoon ras uit Salamanca, de morucha, Iberische varkens en toros bravos – vechtstieren grazen.

Ardanza brengt je naar de Ruta de la Plata in deze unieke Fly & Drive!

Foto: TourSpain.es

4. Natuurpark Los Alcornocales (Cádiz – Andalusië)

Het natuurpark Alcornocales is het grootste inheemse mediterrane bos in Andalusië. Dit is de laatste oorspronkelijke jungle van Zuid-Europa, waar kurkeiken, wilde olijfbomen en galeiken een dichte groene mantel vormen die zich tot in het oneindige lijkt uit te strekken. Er zijn gebieden met dicht oerwoud, vooral rond Puerto de Galis. Maar er zijn ook grote weidegronden waar sinds mensenheugenis het traditionele gebruik van ontginning en begrazing wordt beoefend.

Als je vanaf Puerto de Galis de smalle weg inslaat die naar Ubrique leidt, kom je in een andere wereld terecht. Het uitzicht gaat verloren tussen de boomtoppen terwijl het smalle lint van asfalt door eindeloze kurkeikwouden slingert. Hier is er niets dan bomen, duizenden en duizenden bomen, met een ondergroei van hulst, mastiek, brandkruid, varens en aardbeibomen.

Ardanza brengt je naar de Alcornocales in Cádiz in de Fly drive Cádiz & Costa de la Luz!

Foto: Ardanza

5. Nationaal Park Cabañeros (Ciudad Real – Castilla-La Mancha)

De communale bergen van Cabañeros behoorden sinds 1246 toe aan de stad Toledo. Hier werd hout en kurk gewonnen, houtskool gemaakt, honing geproduceerd in de bijenkorven, vee geweid en graan verbouwd op de vlakten. Dit traditionele gebruik, in combinatie met de strikte gebruiksregels die vruchtwisseling en een langdurige braaklegging inhielden, de controle op de houtkap en de strenge straffen voor overtreders van de verordeningen, maakten het tot het begin van de twintigste eeuw mogelijk een groot deel van het inheemse bos en van de enorme weidegebieden te behouden die vanaf 1950 in gevaar begonnen te komen toen de rañas, de vlakten aan de voet van de berg die zo kenmerkend zijn voor de Cabañeros, werden gekapt en omgeploegd om er graan te verbouwen.

Later was de luchtmacht vastbesloten er een schietterrein aan te leggen. Dit werd resoluut aangevochten door de landeigenaren. Uit die strijd is de verklaring van Cabañeros tot nationaal park ontstaan.

Ardanza brengt je naar Cabañeros in haar Fly & Drive Midden Spanje!

Foto: Sierra Norte

6. Sierra de Aracena (Huelva – Andalusië)

Aracena is een bijzonder mediterraan bos. Door de nabijheid van de kust en de afwezigheid van bergbarrières kunnen hier de wolken vanaf de Atlantische Oceaan hun regens brengen, wat een gematigd klimaat met milde zomers tot gevolg heeft. Het lijkt alsof dit park één uniforme en ononderbroken deken van bomen is. Maar voor een botanicus is deze aaneenschakeling van soorten een schoolvoorbeeld van de verschillende ecologische lagen die het mediterrane bos kenmerken.

In de door mensenhanden bewerkte vlakten vind je olijfbomen en fruitbomen. Daarna komen de hellingen met steeneik om later plaats te maken voor het kurkeikenbossen. En dan bovenop de heuvels vind je de kastanjebossen. Deze botanische biodiversiteit heeft een goede bondgenoot aan de cerdo de pata negra, het Iberische zwartpootvarken, die welvaart naar dit gebied brengt in de vorm van de ham der hammen: de “Jamón puro ibérico de bellota pata negra”. En die, als redding van het bos, niets anders dan eikels eet. Dit in tegenstelling tot schapen, voor wier begrazing het economischer is om de bomen te kappen.

Ardanza brengt je naar de Sierra Norte in deze rondreis Andalusië! 

Foto: Chris Mees

7. De Montado, de dehesa van de Alentejo – Portugal

In Portugal heet een dehesa ‘montado’. En het grootste gedeelte van de Portugese dehesa – montado vind je in de Alentejo. De Alentejo – land achter de Taag, beslaat een derde van het oppervlakte van het hele land en is een van de meest ontvolkte gebieden van West-Europa. Hier vindt je een eindeloos uitgestrekt glooiend landschap met een half-open weide landschap met wilde olijven, steeneiken en kurkeiken waaronder varkentjes scharrelen. Deze regio is de grootste kurkproducent ter wereld. In de grensstreek met de prachtige vestingstadjes Marvao en Monsaraz gaat het landschap naadloos over in de dehesa van de Extremadura.

In deze streek vind je opvallend veel menhirs en cromlechs, uitstekend bewaard gebleven. De Cromeleque dos Almendres is de meest opmerkelijke megalithische groep op het Iberisch schiereiland. Hier, in het hart van de dehesa is geen lucht of lichtvervuiling en daardoor kun je hier een ongekend heldere sterrenhemel bewonderen. Dit is de eerste ‘Starlight Tourism Destination’ ter wereld. Lees er meer over Dark Sky Alqueva Het toerisme van de Alentejo werkt eraan dat de Alentejo montado-dehesa door de UNESCO tot werelderfgoed wordt verklaard.

Ardanza brengt je naar de Alentejo in deze rondreis!

Foto: Ardanza